Σύμφωνα με τα τελευταία αποτελέσματα των αριθμητικών μοντέλων εποχικής πρόγνωσης, για το φετινό φθινόπωρο, στη χώρα μας προβλέπεται ότι θα επικρατήσουν συνθήκες πιο θερμές από τις κανονικές. Όσο για τις βροχοπτώσεις, αυτές προβλέπονται κανονικές στο κεντρικό και νότιο Αιγαίο, την ανατολική Στερεά, την ανατολική Πελοπόννησο και την ανατολική Κρήτη και αυξημένες στις υπόλοιπες περιοχές, με τις περισσότερες πιθανότητες για τις μεγαλύτερες αποκλίσεις να εμφανίζονται στη βορειοδυτική Ελλάδα και τα Δωδεκάνησα.
Για το φθινόπωρο 2023 (Σεπτέμβριος – Οκτώβριος – Νοέμβριος), έχουμε επιλέξει, για παρουσίαση και σχολιασμό, τις αποκλίσεις από τις κανονικές τιμές, της θερμοκρασίας στα 2m, του υετού (βροχοπτώσεων), των γεωδυναμικών υψών στα 500 hPa, καθώς και τις αποκλίσεις της ατμοσφαιρικής πίεσης στην επιφάνεια, έτσι όπως αυτές προκύπτουν, τόσο από το μακροπρόθεσμο μοντέλο του ECMWF, όσο και από το σύστημα πολλαπλών μοντέλων (multi-modelsystem). Στο σημείο αυτό θα πρέπει να αναφέρουμε ότι η κλιματολογία, τόσο του ECMWF όσο και όλων των μοντέλων που συνθέτουν το multi-modelsystem, αναφέρεται στην περίοδο 1993-2016, δηλαδή οι τιμές που παρουσιάζονται αφορούν αποκλίσεις από τις μέσες τιμές της περιόδου αυτής. Οι χάρτες είναι διαθέσιμοι από την υπηρεσία C3S (Copernicus) και μπορούν να αναζητηθούν μαζί και με τα αποτελέσματα όλων των μοντέλων και των παραμέτρων που υλοποιούν το C3Smulti-modelsystem στην ιστοσελίδα: https://climate.copernicus.eu/charts/c3s_seasonal/, καθώς και μέσω της ιστοσελίδας του ECMWF.
Το ECMWF, για το φθινόπωρο στην Ευρώπη προβλέπει συνθήκες θερμότερες από τα κανονικά, με τις θετικές αποκλίσεις της θερμοκρασίας γενικά να κυμαίνονται από 0,5 έως 1 βαθμό Κελσίου και τοπικά, στη βόρεια Ισπανία - νότια Γαλλία – βόρεια Ιταλία, κεντρικά Βαλκάνια, Τουρκία, βόρεια Σκανδιναβία, από 1 έως 2 βαθμούς.
Εστιάζοντας στην Ελλάδα, το ECMWF προβλέπει για το φθινόπωρο, θετικές αποκλίσεις της θερμοκρασίας από 0,5 μέχρι 1 βαθμό Κελσίου. Η πιθανότητα για αυτό το σενάριο ξεπερνά το 70% και στις περισσότερες περιοχές κυμαίνεται από 80 μέχρι 90%.
Το multi-model, συμφωνεί για θετικές αποκλίσεις της θερμοκρασίας από 0,5 έως 1 βαθμό Κελσίου στο σύνολο της Ευρωπαϊκής ηπείρου, αλλά διαφωνεί ότι στην Ισπανία-Γαλλία-βόρεια Ιταλία οι αποκλίσεις μπορεί να ξεπεράσουν τον 1 βαθμό.
Γενικά, όπως έχουμε σημειώσει και στο παρελθόν, οι όποιες διαφοροποιήσεις παρατηρούνται μεταξύ ECMWF και multi-model, είναι αναμενόμενες, ακριβώς λόγω της δομής του multi-model ως σύνθεσης κλιματικών μοντέλων. Φυσικά η «σύγκλιση» αυτών των μοντέλων ενισχύει την «βεβαιότητα» της πρόγνωσης. Στην προκειμένη λοιπόν περίπτωση, πρέπει να σημειωθεί, ότι και τα δύο μοντέλα συμφωνούν, ότι το φετινό φθινόπωρο στην Ελλάδα οι θερμοκρασίες θα είναι από 0,5 έως 1 βαθμό Κελσίου πάνω από τις κανονικές.
Αν και έχει αναφερθεί πολλές φορές, πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι οι προγνώσεις αυτές αποτελούν μια μέση εικόνα του τριμήνου Σεπτέμβριος – Οκτώβριος – Νοέμβριος.
Από πλευράς βροχοπτώσεων, το ECMWF, και για το φθινόπωρο συνεχίζει το θερινό μοτίβο, που, ενώ τοπικά στη βόρεια Ευρώπη προβλέπονται μάλλον ξηρότερες συνθήκες από τις κανονικές για την εποχή, για τα νότια τμήματα της Ευρωπαϊκής ηπείρου και τη Μεσόγειο, η φθινοπωρινή περίοδος θα είναι σχετικά υγρή. Οι μεγαλύτερες αποκλίσεις εμφανίζονται τοπικά στην Ιταλία, Αδριατική, δυτικά βαλκάνια-βορειοδυτική Ελλάδα και στη θαλάσσια περιοχή Δωδεκανήσων-Κύπρου. Επίσης αξίζει να σημειωθούν και οι θετικές αποκλίσεις στον Βόρειο Ατλαντικό Ωκεανό, στην βόρεια Αφρική και στην Τουρκία – Μέση Ανατολή.
Ειδικά για την Ελλάδα, το ECMWF, μόνο στο κεντρικό και νότιο Αιγαίο, την ανατολική Στερεά, την ανατολική Πελοπόννησο και την ανατολική Κρήτη προβλέπει κανονικές για την εποχή βροχοπτώσεις. Στις υπόλοιπες περιοχές δείχνει ότι οι βροχές θα είναι αυξημένες. Τις μεγαλύτερες πιθανότητες (60-80%) για υγρή φθινοπωρινή περίοδο εμφανίζουν το Ιόνιο, η Ήπειρος, η δυτική και κεντρική Μακεδονία και τα Δωδεκάνησα, ενώ οι μεγαλύτερες πιθανές αποκλίσεις εμφανίζονται στα βορειοδυτικά τμήματα και στα Δωδεκάνησα. Είναι πολύ πιθανή λοιπόν η άποψη, ότι και κατά τους φθινοπωρινούς μήνες η χώρα μας γενικά θα επηρεαστεί από νοτιοδυτικά συστήματα.
Το multi-model, δείχνει ότι γενικά συμφωνεί με το ECMWF, χωρίς όμως να προβλέπει αυξημένες αποκλίσεις στην Ιταλία, Αδριατική, δυτικά βαλκάνια-βορειοδυτική Ελλάδα και στη θαλάσσια περιοχή Δωδεκανήσων-Κύπρου. Χωρικά πιο εκτεταμένες εμφανίζονται οι θετικές αποκλίσεις στον Βόρειο Ατλαντικό Ωκεανό, καλύπτουν το σύνολο σχεδόν του ωκεανού, ενώ, χωρικά περιορισμένες στην βόρεια Αφρική και την Μέση Ανατολή.
Επειδή, σε μεγάλο βαθμό, οι διεργασίες στην ατμόσφαιρα καθοδηγούνται από την κυκλοφορία στα 500hPa, παρατίθενται και οι προγνωστικοί χάρτες (ECMWF και multi–modelsystem) με τις αποκλίσεις των γεωδυναμικών υψών στο επίπεδο αυτό.
Το ECMWF εκτιμά θετικές αποκλίσεις των γεωδυναμικών υψών στο σύνολο της ευρωπαϊκής ηπείρου και της Μεσογείου, με τις μεγαλύτερες στην ευρύτερη περιοχή της σκανδιναβικής χερσονήσου – Ρωσίας. Το multi-model συμφωνεί με το μοτίβο του ECMWF. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η συμφωνία τους ότι στο μέσον του Βόρειου Ατλαντικού ωκεανού η θετική απόκλιση εκτιμάται ότι θα έχει την μικρότερη τιμή της σε ολόκληρο το βόρειο ημισφαίριο.
Εξετάζοντας τους χάρτες της ατμοσφαιρικής πίεσης στην επιφάνεια, και το ECMWF και το multi-model, εμφανίζουν γενικά το ίδιο χωρικό μοτίβο κατανομής των αποκλίσεων. Έτσι, θετικές αποκλίσεις εντοπίζονται στην περιοχή της σκανδιναβικής χερσονήσου – Ρωσίας, με το ECMWF να εκτιμά ότι θα είναι μεγαλύτερες και χωρικά περισσότερο εκτεταμένες. Αρνητικές αποκλίσεις εκτιμώνται στον Βόρειο Ατλαντικό Ωκεανό, την Ιβηρική χερσόνησο, τη Γαλλία, την Ιταλία, τη δυτική και κεντρική Μεσόγειο, την Αδριατική Θάλασσα και το Ιόνιο Πέλαγος, που αποτελούν ένδειξη ότι ευνοείται η παρουσία καιρικών συστημάτων στην περιοχή. Η εικόνα αυτή συνάδει με την χωρική κατανομή των θετικών αποκλίσεων που εντοπίζονται στους χάρτες βροχόπτωσης και παραπέμπει σε κίνηση των καιρικών συστημάτων από τον Βόρειο Ατλαντικό Ωκεανό προς την δυτική και κεντρική Μεσόγειο μέσω της Ιβηρικής χερσονήσου και της Γαλλίας. Αυτό για τη χώρα μας σημαίνει καιρικά συστήματα κυρίως από τα δυτικά-νοτιοδυτικά και ερμηνεύει το μοτίβο του υετού που παρουσιάζεται. Παράλληλα η κυκλοφορία αυτή συνηγορεί στην διατήρηση σχετικά υψηλών θερμοκρασιών στην επιφάνεια, όπως φαίνεται από τους αντίστοιχους χάρτες.
Τέλος, θα αναφερθούμε στους δύο σημαντικούς κλιματικούς παράγοντες την ταλάντωση του βόρειου Ατλαντικού και το El Niño.
Όσον αναφορά την ταλάντωση του βόρειου Ατλαντικού (North Atlantic Oscillation - ΝΑΟ), οι αρνητικές αποκλίσεις της ατμοσφαιρικής πίεσης στην επιφάνεια (MSLP) στην περιοχή των Αζορών, που είναι πιο εμφανείς στο multi-model, παραπέμπουν σε ένα υποτυπώδες μοτίβο κυκλοφορίας αρνητικού NAO. Ένα τέτοιο μοτίβο κυκλοφορίας χαρακτηρίζεται από αρκετές βροχοπτώσεις στη νότια Ευρώπη και την Μεσόγειο και έλλειμμα στην περιοχή της Σκανδιναβίας.
Όσο για την ταλάντωση του νότιου Ειρηνικού Ωκεανού (ENSO), που αποδεδειγμένα επηρεάζει την ατμοσφαιρική κυκλοφορία σε παγκόσμιο επίπεδο, σημειώνεται ότι πλέον βρισκόμαστε σε φάση El Niño. Ο παρακάτω προγνωστικός χάρτης αποτυπώνει τις αποκλίσεις της θερμοκρασίας της επιφάνειας της θάλασσας και καταδεικνύει την φάση El Niño στο νότιο Ειρηνικό ωκεανό (βλέπουμε την χαρακτηριστική αύξηση της θερμοκρασίας στην επιφάνεια της θάλασσας στις δυτικές ακτές της νότιας Αμερικής, Περού - Εκουαδόρ), οι οποίες, σύμφωνα με την τελευταία πρόγνωση του ECMWF, στην κύρια περιοχή του φαινομένου στον τροπικό Ειρηνικό, προβλέπεται ότι θα ξεπεράσουν και τους 2 βαθμούς Κελσίου.
Διακινδυνεύοντας μια πρόγνωση για τον χειμώνα 2023-2024, από τα μέχρι στιγμής διαθέσιμα προγνωστικά δεδομένα από το ECMWF, υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι ο χειμώνας θα είναι σχετικά πιο ζεστός, με την μέση θερμοκρασία 0,5 μέχρι 1 βαθμό Κελσίου πάνω από τις μέσες της περιόδου 1993-2016.
Κλείνοντας να υπενθυμίσουμε ότι η μακροπρόθεσμη/εποχική πρόγνωση προσπαθεί να περιγράψει την τάση εξέλιξης της ατμοσφαιρικής κυκλοφορίας σε ολόκληρες ηπείρους ή σε ολόκληρο τον πλανήτη. Συνεπώς οι εποχικές προγνώσεις πρέπει να αντιμετωπίζονται με σχετική επιφύλαξη, λαμβάνοντας υπόψη, ότι το αποτέλεσμά τους θα αντιπροσωπεύει ένα μεγάλο ποσοστό του χρόνου αναφοράς τους (40 – 60%), σε καμία όμως περίπτωση δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται απορριπτικά, αποκλείοντας την προοπτική βελτίωσής τους.
